بهداشت حرفه‌ای چیست؟

عوامل زیان‌آور محیط کار به چهار دسته اصلی تقسیم می‌شوند: عوامل فیزیکی (صدا، ارتعاش، نور، گرما، سرما، اشعه)، عوامل شیمیایی (گازها، بخارات، گرد و غبار، مواد شیمیایی)، عوامل بیولوژیکی (باکتری‌ها، قارچ‌ها، ویروس‌ها) و عوامل ارگونومیکی (طراحی نامناسب ایستگاه کاری، حرکات تکراری، حمل بار سنگین). این عوامل می‌توانند به سلامت شغلی آسیب رسانده و منجر به بروز بیماری‌های شغلی شوند. شناسایی این خطرات محیط کاری نخستین گام در پیشگیری از بیماری‌های کاری است.

اندازه‌گیری صدا با استفاده از ابزارهای سنجش محیط کار مانند دسیبل‌سنج کالیبره شده انجام می‌شود. این اندازه‌گیری در نقاط مختلف محیط کار و در ساعات مختلف شیفت کاری انجام شده و نتایج با استاندارد ۸۵ دسیبل برای ۸ ساعت کار مقایسه می‌شود. در صورت بالاتر بودن از این حد، اقدامات کنترلی لازم پیشنهاد می‌شود تا ایمنی و بهداشت محیط کار حفظ شود و از آسیب به سلامت شغلی کارکنان جلوگیری گردد.

برای اندازه‌گیری عوامل فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود: نمونه‌برداری فعال با پمپ‌های شخصی، نمونه‌برداری غیرفعال، استفاده از گاز دتکتورهای چند پارامتری و نمونه‌برداری از ذرات معلق. نمونه‌ها برای آنالیز به آزمایشگاه ارسال شده و نتایج با حدود مواجهه شغلی (OELs) مقایسه می‌شوند. هدف اصلی کنترل مواجهات شغلی و کاهش خطرات محیط کاری است.

ارزیابی ارگونومیکی با روش‌های استانداردی مانند REBA، RULA، WISHA و ROSA انجام می‌شود. این روش‌ها وضعیت بدنی کارکنان را تحلیل کرده و ریسک‌های ارگونومیکی را شناسایی می‌کنند. هدف از این ارزیابی‌ها، بهبود شرایط کاری و مراقبت از کارکنان در محل کار است تا از بروز آسیب‌های اسکلتی-عضلانی که از شایع‌ترین بیماری‌های شغلی هستند، پیشگیری شود.

ابزارهای سنجش محیط کار مورد استفاده شامل: صدا سنج و آنالایزر صوت، لرزه‌سنج برای ارتعاش، لوکس متر برای روشنایی، ترموآنمومتر برای دما و رطوبت، دبی‌سنج برای سرعت هوا، رادیومتر برای اشعه‌های غیر یونساز و دزیمتر برای اشعه‌های یونساز می‌باشند. کلیه دستگاه‌ها دارای گواهی کالیبراسیون معتبر هستند. این تجهیزات بخشی از خدمات بهداشت حرفه‌ای در محیط کار ما را تشکیل می‌دهند.

بله، نمونه‌برداری از عوامل بیولوژیکی با استفاده از نمونه‌بردارهای هوا و سواب‌های سطحی انجام می‌شود. این خدمت بخش مهمی از خدمات بهداشت حرفه‌ای در محیط کار است. نمونه‌ها برای شناسایی و شمارش باکتری‌های گرم مثبت و منفی، قارچ‌ها و کپک‌ها به آزمایشگاه میکروبیولوژی ارسال می‌شوند. این کار به ویژه در صنایع غذایی، دارویی و بیمارستان‌ها اهمیت دارد و به مراقبت از کارکنان در محل کار کمک می‌کند.

دوره تناوب اندازه‌گیری بستگی به نوع عامل و میزان ریسک دارد: برای عوامل با ریسک بالا اندازه‌گیری سالانه، برای عوامل با ریسک متوسط هر دو سال یکبار و برای عوامل با ریسک پایین هر سه سال یکبار توصیه می‌شود. این پایش منظم بخشی از برنامه جامع پیشگیری از بیماری‌های کاری و کنترل مواجهات شغلی است که به حفظ سلامت شغلی کارکنان کمک می‌کند.

ما از استانداردها و مزایای بهداشت حرفه‌ای معتبر بین‌المللی و ملی استفاده می‌کنیم از جمله: حدود مواجهه شغلی ACGIH-TLV، استانداردهای OSHA، دستورالعمل‌های وزارت کار و وزارت بهداشت ایران، استانداردهای ISO شامل ISO 45001. رعایت این استانداردها و مزایای بهداشت حرفه‌ای نه تنها یک الزام قانونی است، بلکه به بهبود شرایط کاری و افزایش بهره‌وری منجر می‌شود.

در صورت شناسایی موارد بیش از حد مجاز، راهکارهای کنترلی سلسله مراتبی ارائه می‌شود: اول کنترل در منبع، سپس کنترل مهندسی، بعد کنترل اداری و در نهایت استفاده از وسایل حفاظت فردی. همچنین پایش پزشکی کارکنان در معرض توصیه می‌شود. تمامی این راهکارها در گزارش ریسک و راهکار اصلاحی ارائه شده و به بهبود شرایط کاری و حفظ ایمنی و بهداشت محیط کار کمک می‌کنند.

گزارش نهایی شامل: خلاصه اجرایی، روش‌شناسی اندازه‌گیری، نتایج کمی و کیفی هر عامل، مقایسه با حدود مجاز، نقشه‌های پراکنش عوامل در محیط کار، ارزیابی ریسک، راهکارهای کنترلی اولویت‌بندی شده، برنامه زمان‌بندی اجرا و پیوست‌های فنی می‌باشد. این گزارش در واقع یک گزارش ریسک و راهکار اصلاحی جامع است که به کارفرما کمک می‌کند برای بهبود شرایط کاری و حفظ سلامت شغلی کارکنان اقدامات مؤثری انجام دهد.

خدمات بهداشت حرفه‌ای در محیط کار دارای استانداردها و مزایای بهداشت حرفه‌ای متعددی است: کاهش غیبت‌های ناشی از بیماری، افزایش بهره‌وری کارکنان، کاهش هزینه‌های درمان و بیمه، پیشگیری از حوادث شغلی، انطباق با قوانین و مقررات، بهبود روحیه کارکنان و افزایش رضایت شغلی. سرمایه‌گذاری در این خدمات نه تنها به مراقبت از کارکنان در محل کار کمک می‌کند، بلکه از نظر اقتصادی نیز به صرفه است.